Samlaget – GEIR TANGEN

Grieg møter bygdedyret

Grieg møter bygdedyret … Høyres det dystert ut? Det er nettopp det det er. Det er Linnès dystre lærdom. Lars Mæhle si andre krimbok om psykologen Ina Grieg. Men, ikkje dystert som i dårleg, traurig eller keisamt … Nei, tvert om! Denne boka er ein fryd for alle oss som elskar krim. For alle oss som likar det litterære. For alle oss som saknar fleire krimforfattarar på nynorsk. Det dystre eg peikar på her er det motlause, lagnadsbestemte og ravmørke som ligg i små avkrokar hjå oss alle, og som berre ventar på å springe ut når du minst ventar det. Det vesle sekundet i livet som veltar all logikk, og sender deg på hovudet ut i elendet.

Det er Andre von Linnè sin dystre lærdom … At alt han trudde på, alt det han var blitt til gjennom sine teoriar om artsbestemming innan planteriket, med eitt sto for fall når det synte seg at artar kan endra seg. Mutere. Ta ei ny form. Dette er utgangspunktet til Lars Mæhles ferske roman. At menneske er i endring. At dei kan gjera det uventa, det uforståelege. Eit godt anslag for ein krimroman der ein psykolog kler hovudrolla. Eg ser at somme anmeldarar, mellom anna Aftenbladet sin, ikkje meiner dette er godt nok handverk frå forfattaren, men eg er ikkje samd i dette. Eg tykkjer dette er usedvanleg godt skrive. Ei god historie, vakkert og stemningsskapande språk, gode karakterar. Eit skritt i rett retning dersom ein ser attende til Den mørke porten som kom ifjor. På meg så verkar det som om forfattaren har tatt tak i dei mest openberre feila i si fyrste bok om Ina Grieg. Han har stramma inn plottet, skjult spora på krimgåta litt betre, og langt på veg og klart å skapa ei rollebesetning som me trur på. Det glepp litt her og der i dette reisverket, men ikkje verre enn at me som er røynde krimlesarar kjøper pakken.

Eg er langt meir einig med Aftenposten sin anmeldar. Han peikar på noko av det som gjer Lars Mæhle si krimbok til noko anna enn all den fyllmassen me vert servert frå dei fleste i dag. Pål Gerhard Olsen peikar på at boka er ein tiltalande kriminalroman. Uten overdriven bruk av morbide verkemidler får den formulert mykje vettugt om oppvekst og venskap, og om den norske væremåten. Han seier og at historia er på sitt beste i dei sugande, regnvåte naturskildringane som på virkningsfullt vis setjer dei minst tiltalande sidene av menneskesinnet i relieff. Lars Mæhle skriv så uendeleg vakkert om både menneske og natur. Han skapar stemning og spenning gjennom ord og språk. Det mørke, dystre og farlege er til stades som ei klam regnvåt t-skjorte på kroppen gjennom heile romanen. Det er uhyggeleg, lummert og til tider nesten trolsk.

Sjølve plottet er for så vidt rimeleg enkelt. Ina Grieg er invitert attende til barndomsbygda Skårnes for å delta på ein klassefest. Reunion 20 år etter. Vonde ungdomsminne kjem til overflata, og Ina tek tak i ei av dei store gåtene frå den gongen. Klassevenninna som forsvann sporlaust frå bygda, og som aldri vart funne att. All mistanken som vart retta mot særingen Tom Kaser, og alle spora som tyda på at han hadde drepe henne. No skal altså gjengen samlast igjen, og Tom Kaser er attende i bygda han og. Gjennom boka syner dei ulike karakterane at dei har endra seg sidan den gongen frå 20 år sidan. Ingenting er slik det eingong var, men likevel ligg forsvinninga der som ein kreftsvulst og forpestar bygdemiljøet. Gjev næring til det store bygdedyret.

Her tykkjer eg Lars Mæhle verkeleg har tatt tak i noko heilt essensielt. Korleis eit lite bygdesamfunn som kan synast som verdas tryggaste stad å vekse opp, ofte har i seg så mykje ondskap, jævelskap og openberre overgrep som ingen tør å ta tak i. Det er berre slik det er … At naboen slår kona si, eller at kjøpmannen drikk seg snydens kvar dag er ikkje noko som folk legg seg opp i. Det er berre slik det er … Alle kjenner alle, og alle beskyttar kvarandre uansett kva dei måtte finne på å gjere. Mæhle tek tak i dette og filleristar lesaren med oppvekstskildringar som gjer vondt langt inn i beinmargen. Her er det utspekulert mobbing, utfrysing av folk som er annleis, og grov vald i nære relasjonar som aldri vert tatt tak i av nokon. Det er berre slik det er. Skårnes er ikkje ein unik stad. Alle me som har trådd våre barnesko i små bygder veit om dette bygdedyret, og kva skade det kan gjere dersom det får fatt i oss. Etter mi meining treff Lars Mæhle spikaren på hovudet gong på gong i denne boka, og dei litt merkelege karakterane fins der ute alle som ein. Dei er ekte menneske av kjøtt og blod. Einstøingar og tullebukkar, ja … men verkelege menneske som bur på bygda. I Skårnes, og i mange andre liknande bygder rundt om i Noreg.

Linnès dystre lærdom er ei god krimbok med djupare botn enn det vi finn i mange andre krimromanar. Den har eit nydeleg språk, og boka er stemningsskapande og til tider beint fram uhyggeleg. Den er så absolutt spanande, og har gode karakterar, sjølv om enkelte hendingar ikkje alltid rimer heilt med kva val menneske normalt sett ville gjort. Forfattaren har tatt nokre snarvegar i plotting her og der, men alt i alt så er dette nesten ubetydeleg. Boka skil seg ut som ei av dei aller beste norske krimbøkene eg har lest i år.

Venter på (bok)høsten

Høsten er som alltid høytid for oss bokelskere. En drøss med nye titler fra forfattere i både inn og utland. I dagens «Boken på vent» hos Beathes bokhylle, så tar jeg for meg de bøkene jeg ser mest fram til denne høsten. Jeg har trålt katalogene til de ulike forlagene, og plukket meg en tittel fra hver av dem. Håpet er jo at noen av dem finner veien til postkassen min av seg selv, men noen må jeg kanskje gå til anskaffelse av selv også.

Gyldendal Forlag:

Mange spennende titler i høst, men jeg velger meg selvsagt «Hulemannen» av Jørn Lier Horst. Da ark.no hadde sin 50%-kampanje gikk jeg til innkjøp av hele William Wisting-serien. Den skal leses i høst og i vinter. Må si jeg gleder meg til disse bøkene. Har hørt enormt mye om dem, og tror dette kan være noe for en seriekrimsluker av mitt format.

Cappelen Forlag:

«Carmen Zita og døden» av Karin Fossum er mitt selvsagte valg fra Cappelen. Jeg likte enormt godt de første Konrad Sejer-bøkene, men falt litt av etter den grusomme «Elskede Poona» i år 2000. Har slitt med Fossums bøker etter dette, men har bestemt meg for å gi henne en sjanse til. Har vel vært noen Sejer-bøker i mellomtiden, men Fossum er jo vanligvis ikke så opphengt i etterforskerens subplott at det blir et problem. Om noen mener noe annet så gi meg et vink før jeg bæsjer på leggen her 😉

Bazar Forlag:

Her har jeg valgt en fantasybok. «Støv og stjerneskinn» er Laini Taylor sin oppfølger til fjorårets suksess «Mørk Engel». Har ikke lest noen av dem, men denne fantasyserien har stått på leselisten en stund. Tror jeg snart må gi den en sjanse. Det er mange som anbefaler den ser jeg. Er det noen av dere som har lest Taylors bøker, og som kan si noe mer om dem?

Schibsted Forlag:

*En ny roman av Stephen King er alltid en spennende nyhet verdt å vente på*

Stephen Kings «22.11.63» har mildt sagt et interessant utgangspunkt. 22. november 1963 ble det avfyrt tre skudd i Dallas. Drapet på John F. Kennedy forandret alt, men hva hadde skjedd hvis én mann kunne forhindret det hele? Dette er inngangsportalen til Kings nye thriller. Spenningens mester vet hvordan han skal trollbinde leseren, og jeg er en av tusenvis av King-fans som ser fram til denne utgivelsen i oktober.

Aschehoug Forlag:

«21 dager» er en triller om menneskehandel, grådighet og korrupsjon i oljebransjen. Her møter vi på ny journalist Mia Mikkelsen fra «Dødelige dråper». Denne boken av Sidsel Dalen er ikke et opplagt valg kanskje, men jeg har hatt forløperen «Dødelige dråper» på leselista. Øyner et håp om å klare begge disse i høst, og må si jeg gleder meg til et helt nytt bekjentskap i den norske krimverdenen. Kanskje rekker jeg også å få med meg lanseringsfesten til «21 dager» i Oslo under bokbloggtreffet? Vi får se hva det blir tid til.

Juritzen forlag:

Alle snakker om «Hevneren» i høst, men den har jeg allerede lest, så jeg har gravd litt lenger ned i høstens utgivelser. Ørjan N. Karlsson har gitt ut flere actionbøker med politisk snitt, og med Gerhardsens Testamente debuterte han som krimforfatter. Nå kommer neste bok med etterforsker Kyrre Kaupang, «Hauges direktiv» fortsetter i samme gate som forløperen, og jeg må si jeg er spent på hva Karlsson har i ermet denne gangen. Dette er bøker for deg som er glad i politisk maktspill og hemmelige tjenester.

Vendetta Forlag:

Briten Warren Ellis er mannen bak tegneserien Red (filmatisert med Bruce Willis, Helen Mirren og Morgan Freeman), The Authority og Transmetropolitan. Han har også vært forfatter for tegneserier som Hellblazer, X-Men, Iron Man og Ultimate Fantastic Four. I 2007 ga han ut sin første rendyrkede roman, Crooked Little Vein. Med krimromanen Gun Machine skal han i 2013 virkelig vise for verden hvor godt han behersker det skrevne ord. Norsk tittel er ennå ikke klar, men den er annonsert å komme i september, så her er det bare å glede seg

Vigmostad & Bjørke:

En vaskeseddel som gav meg frysninger på ryggen ... — *En vaskeseddel som gav meg frysninger på ryggen …*

«Det henger en engel alene i skogen» av Samuel Bjørk (pseud.) var den tittelen som vekket størst interesse hos meg hos Vigmostad sine bøker. Ikke ofte jeg får frysninger på ryggen av å lese en vaskeseddel, men denne gav den effekten. Walter Henriksen skal ut og lufte bikkja for å dekke over gårsdagens fyll og sin dårlige samvittighet. Plutselig forsvinner cocker spanielen mellom trærne. Han springer etter. Da oppdager han den lille jenta som henger i et tre. Dinglende over bakken. Med skolesekken på ryggen. Og en lapp rundt halsen der det står Jeg reiser alene. Spennende … I tillegg så er det jo det uendelige mysteriet da når det dukker opp et pseudonym. Hvem skjuler seg bak spøkelsesnavnet Samuel Bjørk?

Samlaget:

Ojojoj!!! Eit nynorsk krimdrama med handling henta frå mi eiga heimbygd??? Kan det verta betre enn dette? Thore Eithun Helland er heilt ukjent for meg, og boka «Farleg kreditt» frå mi heimbygd Øystese har eg aldri høyrt om før. Den kjem ut i oktober ser det ut som. Handlinga er som fylgjer: Rockemusikaren Alvin Evjo er på veg for å nå igjen ekskjærasten som han angrar på at han kasta ut av leilegheita i Bergen. Idet han set seg inn i den gamle Volvoen, ringjer faren. Edgar Evjo har gjeld til langt over pipa etter å ha vore involvert i eit mislykka hotellprosjekt saman med broren, Martin. Den litauiske mafiabossen Vanagas har gitt Edgar ein frist på to dagar til å skaffe 640 000 kroner. Men Edgar manglar betalingsevne. Like blakk er Alvin, men han tek likevel på seg å hjelpe faren. Utan aning om kva dei skal gjere, reiser dei heim til det gamle huset i Øystese. Først når Alvin får barndomskameraten Erik med på laget, lausnar det. Den tidlegare drapsdømde kameraten har ingen sperrer, og han har ein dristig plan. Ein hardangerkrim med torpedoar, smuglarsprit og tragiske familieløyndommar.

Ja…. da fant jeg faktisk tilbake til min gamle hjembygd, så her stopper jeg min lille rundreise. Håper du også fant noe som kunne passe inn i din bokhøst. Kommenter gjerne hva det er du gleder deg mest til. Kanskje jeg har gått glipp av noen store titler?

Fin tirsdag da folkens 🙂

Langt frå grått og kjedeleg

«Dagane grå«. Ikkje la tittelen lura deg. Odd Eirik Færevåg si fyrste diktsamling er langt frå grå og kjedeleg. Tvert om så er det noko heilt nytt og fargerikt. Både i utrykk, form og offset så skil Færevåg si diktsamling på Samlaget seg ut frå mengda av lyrikk eg har lese. Ja, det er tungt og gripande. Ikkje akkurat feelgoodlyrikk for romantiske sommarkveldar. Meir eit pust av alvor som ristar litt i tryggleiksnerven din.

Eg skal ikkje gje meg ut for å vera ekspert på lyrikk. Eg kan kun sei noko om kva det er eg likar, og kva det er eg ikkje likar når eg les dikt. Å lika noko heng tett saman med om dikta gjer noko med meg. Om dei rører nokre strengar i meg. At orda synk inn i meg og blir att der inne. Alt dette kjenneteiknar mange av dikta til Odd Eirik Færevåg. Dei treff meg i magen og gjev meg klump i halsen gong på gong. Det er sårt. Det er vakkert. Det er trist, og det er fint.

Han har ei heilt uvanleg stemme. Nesten prosa i formen. Her finn du ikkje rim eller openberr rytme. Eg vel å kalla uttrykket hans for «tankeskot«. Tankar som treff deg gong på gong, og som vert ført rett ned på papiret slik dei står. Somme gonger råkar han meg med full kraft … Andre gonger fyk orda forbi meg utan at eg vert rørt. Eg høyrer berre rikosjetten av dei.

Dikta er skrivne av ein forfattar som mista syster si som liten, og sin eigen son i vaksen alder. Han veit kva botnlaus sorg og fortviling er, og denne diktsamlinga er hans ord på desse kjenslene. Eit par av dikta er så sterke at det er uråd å halda tårene attende.

Samstundes lyt eg seia at dette ikkje er enkle dikt i form og uttrykk. Færevåg er ein symbolikar av rang, og mange av dikta må nesten drøvtyggjast for at du skal skjøna meininga bak, eller stemninga han freistar å skapa med orda. Nokre få av dikta måtte eg gje meg på til sist. Det var uråd for meg å skjøna dei. Og kanskje er det slik det skal vera også? Somme gonger er kanskje orda nok. Dei treng ikkje gje meining. Dei treng ikkje tydast i hel eller drøvtyggjast. Dei berre er der.

Odd Eirik Færevåg. (Foto: Haakon Nordvik)

Eg likte denne samlinga, og eg liker å lesa lyrikk på nynorsk. Orda vert sterkare då. Råkar meg meir. Kanskje fordi det er ein tonestreng av mitt gamle Hardanger som syng i dette språket? Kanskje rett og slett fordi dikt er finare på nynorsk?

Skulle eg gje nokre råd til lyrikar og forlag så handlar det mest om offset. Fyrst og fremst så hadde boka fortent å koma i hardcover. Dernest så tykkjer eg det er uklårt kva dikt som er sjølvstendige og kva dikt som står åleine. Nokre av dikta går nemleg over to sider, medan andre ikkje gjer det. Utan noko skiljeteikn som syner når eit dikt sluttar og eit nytt byrjar, så vert det til tider litt vanskeleg å lesa.

Alt i alt så var dette ei samling som gav meg noko. Den rørte meg. Det er dette eg ser på som kvalitet, iallfall i mangel på andre reiskaper. Eg trur ikkje det er siste gong me høyrer noko frå denne debutanten. Han har noko eige ved seg. Ei eiga særskild stemme som skil seg i mengda av folk som ropar på merksemd. Godt levert!