Den mørke porten – GEIR TANGEN

En litt annerledes mars måned…

Velkommen til mitt lille møte med marsbøkenes verden.... — Velkommen til mitt lille møte med marsbøkenes verden….

Lyset som skimrer gjennom vinterstøvete vinduer er uvant. Støvet grimer mot meg i render, og i gjenskinnet bærer det i seg minner fra en beksvart januar, der isrosene gav ly og hjem til hvert lille oppvirvlede støvkorn. Senere, når februar hilste solen velkommen løste isrosene seg opp og takket for seg. Men støvet ble igjen. Snek seg langsomt nedover glasset sammen med dråper av smeltevann. Vannet fulgte tyngdekraftens usvikelige kraft på vei tilbake til havet. Tilbake står rendene og blunker til meg. Jeg myser.

Smilerynker ved øynene trekker seg sammen. En lav mars-sol bærer bud om varmere dager. Snømannen i naboens hage kikker inn soveromsvinduet mitt, og trygler om nåde, mens han langsomt får et skjevt og slitent drag over ansiktet. Vi hater snømenn både jeg og katten, og i nattens mulm å mørke har vi hver på vår måte gitt monsteret våre nådestøt. Jeg med svarte, lunkne kaffeskvetter. Katten med gule. Vi fremskynder vårens melodi. En stille protest mot kalde ishjertedager.

Naboen skuler på oss fra tunet. Med sneipen dinglende fra kjeften saumfarer han åstedet rundt ungenes snømann, og sender oss mistenkelige blikk. Jeg og katten vinker tilbake. Uskyldsren,hvit gloriesamvittighet lyser fra smilene våre i vinduet. Mellom støvrendene … Naboen har KOLS, og etter noen sekunders øyekastkamp mellom oss, tar kroppen hans over. Lange rallende hostebyer sender ham langs Smertens Aveny, og med krokete rygg vakler han mot inngangsdøra. Jeg ser for meg at han har en stor og grå surstoffmaskin på innsida. Naboens siste flortynne livsnerve. En slange med håp.

Som Lydløs Trompetisme runger basunene for naboen. De uler høyt, men han hører dem ikke. Han streiker. Nekter å innse at livet langsomt er i ferd med å ebbe ut i takt med sigarettrøyken som finner vei til de forkrøplede lungene. Han klamrer seg til at livet fremdeles finnes på surstoff-flasker, og som morfinisten i boken om Tilfellet Vincent Franke, så hekter naboen seg til livsløgnen. Nådens Omkrets. Troen på at det ikke er giften som dreper ham, men derimot samfunnets strenge normer. De er nok på vei til samme sted, Vincent og naboen. Hånd i hånd som en slags sliten forgubbet versjon av Thelma & Louise.

Jeg stryker katten medhårs klok av skade. Han maler forrædersk, og ser på meg med gule øyne. Stikker hodet bort mot kinnet mitt. Myk pels mot skjeggstubb. Varmen fra hans kropp mot min. Sammen slikker vi solstråler bak støvete vinduer til skumringen kommer. De siste strålene over åsen farger landskapet oransje i det solen drukner. På minutter forsvinner all farge, og atter en gang vandrer vi inn Den Mørke Porten. Jeg og katten. Naboen og Vincent. Tilbake står snømannen. Kikker inn vinduet. Et omen om hva som skal komme. Et skjevt flir som langsomt dras mot avgrunnen av sin egen opprinnelse.

Ser lys i den mørke porten

Å skriva krim er vanskeleg. Det er eit handverk som krev utruleg mykje planlegging, analytiske evner og solide kunnskaper om det ein skriv om. Plottet må ha driv samstundes som det skal halda på mange løyndomar lengst mogeleg. «Den mørke porten» er Lars Mæhle si fyrste krimbok, og eg lyt seie at han kjem frå det utan alt for mange skrubbsår.

Lars Mæhle er etterkvart vorte ein namngjeten forfattar trass i at han ikkje er gamle karen. Som barne og ungdomsforfattar har han premiehylla full av prisar og nominasjonar. Hans store nasjonale gjennombrot kom med fantasyromanen Landet under isen i 2009. Ein roman somvart tildelt uPrisen, Fabelprisen,Kulturdepartementes litteraturpris for barne – og ungdomslitteratur, og som blei nominert til Brageprisen.

Forfattaren har så langt tusla rundt i si eiga komfortsone, og gjeve ut romanar til den oppveksande slekt. Dette er hans fyrste freistnad på å skriva noko for vaksne, og då høver det godt med ei skikkeleg bloddryppande kriminalforteljing.

Like godt høver det at Bokelskerinnen i går la ut eit intervju med forfattaren der han fortel om prosessen bak det å skriva ein krim for vaksne. Eit godt intervju som gav meg ein del aha-opplevelsar etter å ha lese boka. Ei bok som gjev von om at me vaksne også har mykje godt i vente frå Mæhle. Det er lys i den mørke porten, for å seie det slik.

Som de veit så skriv Lars Mæhle på nynorsk, men ikkje la det skremme dykk frå å lesa. Nynorsken hans er moderne og lettlest i stilen. Språket flyt fint heile vegen. Han skildrar både tankar, kjensler og omgjevnaden med ein røynd forfattar si hand. Ein er aldri i tvil om at dette er ein som kan det språklege handverket. Til tider finn eg meg sjølv nesten drøymande over små finurlege detaljar eller skildringar medan eg les. Han held meg fast med språket og får meg heile vegen til å ville lesa ei side til. Berre ei til. Ok, då … ei side til … Slik held det fram. Lettlest og fint, og samstundes med ei historie som fengjer meg. Ei drapsgåte, naturleg nok, men og karakterar som rører ved noko i meg. Dei er så truverdige og lette å lika.

Psykologen Ina Grieg til dømes. Protagonisten i boka. Ho har noko uangripeleg og sårt ved seg. Eg ser ei jente som i eitt og alt føler seg annleis enn andre. Ho kjenner at ho ikkje strekk til. Alle ventar at ho skal være ei god og kjærleg mor til tvillingane, og ein omsorgsfull kjærast til den snille mannen sin. Så er det ikkje slik. Ho er overtydd at ho manglar dette omsorgsgenet. Helst vil ho berre driva med sine eigne navlebeskuande sysler. Å løysa drapssaka til den gamle elskaren ho hadde for fem år sidan. Det er fint å sjå korleis Lars Mæhle her festar tankar og kjensler til Ina som eg trur me alle har i oss. Det er ikkje slik at alle vaksne tykkjer det å vera mor eller far er så inderleg stas. Ein del finn det til tider ganske plagsamt. I alle høve, så tenkjer ein gjerne i dei baner til tider. Uff, kan dei ikkje gå å leggje seg snart så eg får fred? Har du tenkt tanken? Eg har det, og Ina Grieg gjer det støtt.

Det er og ein del andre karakterar som treff godt, men fyrst og fremst så er dei såpass bra fordi dei er truverdige. Ikkje ein einaste gong tenkte eg at slike folk finst ikkje der ute. I all sin normalitet så klarer Mæhle likevel å gjera dei eigenarta og levande. Det er godt gjort.

Det eg har å utsetje på krimdebuten til Mæhle er sjølve kriminalgåta, og spora som fører fram til løysninga av denne.Her ser eg diverre litt for tydeleg at Mæhle har skrive ungdomsbøker tidlegare. Gåta er rimeleg enkel å løyse, og spora du får etterkvart som handlinga driv fram stadfester berre den teorien du gjorde deg tidleg i boka. Eg visste godt kven mordaren var då han vart introdusert fyrste gongen, og var aldri i tvil seinare. Eg fekk rett. Hovudpersonen har også ein hjelpar som heile vegen får ho på heilt rett spor. Alt det han seier viser seg å være slik. Dette tek vekk mykje av det som skal vera spanande. Det øydelegg ikkje, men det gjer det heile litt for enkelt. Slikt kan du koma unna med i ein ungdomsroman, men me vaksne er litt meir kravstore. Drapa er blodige, og godt skildra. Offera sine tankar kring det uunngåelege likeså. Her er Mæhle på sitt beste. Då er det litt trist at dei uhyggelege og mørke kjenslene han jagar fram i desse partiene av boka forsvinn så snart me er attende til sjølve etterforskinga.

Dette gjev meg likevel eit von om at me har noko godt i vente frå Lars Mæhle frametter. Det tek tid å venne seg til krimsjangeren og finne fram til alle dei mørke krokane og portane som denne sjangeren inneheld. Lars Mæhle har eit lys i hendene sine, og det er det vakre språket og den heilt spesielle evna til å skildra menneske, kjensler og natur slik at eg kjenner det i magen.

Dette er lettlest, men særs godt skrive. Ein krimdebut Mæhle skal vera stolt av. Eg ser ikkje vekk frå at me her har ein komande Rivertonvinnar føre oss. Ingenting ville gleda meg meir. Det er på tide nokon tek opp arven frå nynorskkrimmens meister Kolbjørn Hauge. Mæhle har det i seg. Han treng berre litt meir trening i å lura oss 😉

Treng du ein liten smakebit for å verta overtydd? Vel då kan du lese denne her. Ynskjer du å få boka heilt gratis heim i postkassen din. Då kan du trykka her!

Hardkokt nynorskkrim

Lars Mæhle er ein av dei forfattarane i Noreg som haustar flest prisar for sitt forfattarskap. No seinast for ungdomsromanen «Fuck off, I love you«. I vår har han kasta seg laus på krimsjangeren. Smakebiten denne sundagen kjem frå den rykande ferske «Den mørke porten«

Krim på nynorsk … Kan det vera noko bra då? Vert ikkje det litt kleint og kunstig? Nei, så absolutt ikkje. Ein av mine absolutte favorittar innan krimsjangeren er Kolbjørn Hauge. Hans krimromanar var noko av det som fekk meg hekta på krim i starten. Ein eller annan gong i vår skal eg gje dykk ein Kolbjørn Hauge-spesial, der dykk kan få bli betre kjent med ein av dei store norske krimmeistrane i mine auge.

I dag er det imidlertid Lars Mæhle som står for tur. Han er ein av dei som får språket til å flyta så fint, at du nesten ikkje legg merke til at han skriv på nynorsk. At han no byrjar å skriv i «min» sjanger lyt eg berre applaudera. Eg var snar til å kontakta bokdealeren på Samlaget då eg oppdaga at han var ute med voksenbok. Eg er ikkje så langt av lei i boka enno, men dei fyrste 30 sidene gjev iallfall meirsmak.

Her er vaskeseddelen til boka frå Samlaget:

Ein mann blir drepen på brutalt vis i ein kyrkjeruin, same stad som psykologen Karsten Scheel blei funnen myrda fem år tilbake. Ina Grieg, Scheels kollega og hemmelege elskar, blir inkludert i etterforskingsteamet. Kjensla av at ho er med i teamet på nåde, gjer at Ina Grieg finn uortodokse metodar for å få etterforskinga framover. Hennar gamle venn og mentor, den pensjonerte psykologprofessoren Trygve Winther, viser seg å bli til stor hjelp. Snart blir det klart at dei står ovafor ein seriedrapsmann besett av hemn. Og Ina må kjempe mot fleire demonar i jakta på fienden, ikkje minst sine eigne.

Min smakebit er henta frå side 14:

Skuggen seier ingenting. Blir ståande og puste framfor han. Endeleg løftar skuggen handa, grip det som ligg på stativet, eit ark eller noko, og rettar det fram mot Heggvik.

Det er eit foto.

Han kjenner ikkje ansiktet igjen til å begynne med – Det er fordreidd i ein forferdeleg grimase. Han ser og ser. Det er noko framandt, men samtidig kjent med ansiktet.

Guten …

Og ein kulde rislar gjennom kroppen. Og auga hans søker inn i hettedjupet. Og plutseleg veit Ottar Heggvik kven han har framfor seg. Likskapen er ikkje til å ta feil av.

Han kjenner eit skarpt hogg i brystet, og han renn liksom utover.

Og han innser endeleg at han ikkje treng vente lenger.

Den siste dagen er her. No.

Dette er den siste dagen.

Vart du skremt no? Ikkje bli det. Dette er verkeleg ei spanande bok. Det kan eg sjå allereie, og eg veit at fleire av dykk der ute har som mål å lesa fleire nynorskbøker i år. Det er ikkje noko å venta på. Denne vil fengje deg frå fyrste kapittel. Fin sundag alle saman der ute.